خشک شدن دریاچه ارومیه؛ اعتراضات و نقطه نظرها
چهارشنبه 31 اوت 2011 - 09 شهریور 1390
به گفته انجمن آداپ در جریان رویارویی پلیس و معترضان به خشک شدن دریاچه ارومیه سه نفر کشته شدند
انجمن دفاع از زندانیان سیاسی آذربایجانی در ایران (آداپ)، که مقر آن در ونکوور کانادا است، با انتشار بیانیه ای برخورد نیروهای امنیتی با معترضان به خشک شدن دریاچه ارومیه را به شدت محکوم کرده و خواهان آزادی فوری و بدون قید و شرط بازداشت شدگان این حادثه شده است.
در بخشی از این بیانیه آمده است: "معترضان آرام با گاز اشک آور، گلوله های ساچمه ای و ضربات باتوم پلیس ضد شورش مواجه شدند. صدها نفر از حامیان دریاچه در اورمیه، تبریز و شهرستان های اطراف دستگیر شدند."
یه همچنین خبر از "کشته شدن سه تن از تظاهرکنندگان و مجروح شدن تعداد کثیری از مردم در طی درگیریها با پلیس ضد شورش" داده است.
فاخته لونا زمانی، مدیر اجرایی انجمن دفاع از زندانیان سیاسی آذربایجانی در ایران، در گفت و گو با بی بی سی فارسی درباره سه نفری که به گفته این انجمن در این تجمع اعتراضی کشته شده اند، گفت: "در مورد این سه نفر خبرهایی داشتیم از افراد مختلف که یک صحنه و یک مورد را شناسایی کرده و به ما خبر داده اند."
خانم زمانی همچنین گفت: "ولی هنوز به جز یک مورد برای ما مشخص نیست که این اشخاص چه کسانی هستند.
یکی از فعالان به ما گفته است که شاید بتواند خانواده آن یک نفر را راضی کند که در این مورد با ما گفت و گو کند."
به گفته خانم زمانی، انجمن دفاع از زندانیان سیاسی آذربایجانی در ایران، گزارش هایی از بیمارستان ها داشته که تعداد زیادی بر اثر ضرب و جرح مجروح شده و در حالیکه در بیمارستان در حال مداوا بوده اند دستگیر شده اند.
او افزود: "همین طور گزارش هایی رسیده که تعدادی از کسانی که به شدت زخمی شده بودند از طریق لباس شخصی ها برده شدند. بعد از دستگیری برخی از جوانان شدیدا مورد ضرب و شتم قرار گرفتند که آنها را هم از بین زندانیان برده اند."
به گفته خانم زمانی علاوه بر ارومیه در شهرهای دیگر مثل تبریز و اردبیل هم "برخوردهای شدیدی با فعالان مدافع حقوق آذربایجانی ها دیده شده که آنها را بدون دلیل و به صورت دسته جمعی و یا تک تک از خانه هایشان دستگیر کرده اند."
البته خانم زمانی یادآوری کرد که تعدادی از بازداشت شدگان آزاد شده اند.
دو روز قبل از این تجمع اعتراضی تعدادی از فعالان مدنی آذربایجان در محله قوم تپه تبریز در جریان مراسم افطار توسط نیروهای امنیتی بازداشت شدند، که ظاهرا به فعالیت های آنها در ارتباط با دریاچه ارومیه مربوط بوده است.
برخورد ماموران امنیتی با معترضان به خشک شدن دریاچه ارومیه واکنش های زیادی را به دنبال داشت.
اردشیر امیر ارجمند، سخنگوی شورای هماهنگی راه سبز امید با انتقاد از برخوردهای امنیتی که روز شنبه، پنجم شهریور ماه با معترضان به خشک شدن دریاچه ارومیه شد، اعلام کرد: "دولتی که دچار بحران مشروعیت است از همه چیز می‌ترسد. از شادی جوانان، از افطار در پارک‌ها و حتی آب دریاچه ارومیه را هم امنیتی می بیند".
سعید پیوندی، استاد جامعه شناسی دانشگاه در پاریس اعتراضات مردمی به خشک شدن دریاچه ارومیه را از دو زاویه بررسی کرد و گفت: "از دید بسیاری از مردمی که در آذربایجان غربی و شرقی زندگی می کنند این دریاچه همیشه یک بعد هویتی داشته و بخشی از هویت منطقه به شمار می رفته و بسیار اهمیت داشته است."
بسیاری از ناظران معتقدند که اعتراض مردمی به خشک شدن دریاچه ارومیه را شاید نه در علاقه مردم به محیط زیست که باید در مسائل اجتماعی و سیاسی جستجو کرد.
به گفته آقای پیوندی مساله دوم حسی است که در این منطقه وجود دارد و آنها معتقدند که هویت شان مورد بی توجهی قرار گرفته است.
این جامعه شناس همچنین گفت: "به همین دلیل هم واکنش شان تا این حد شدید و در واقع معنی دار است. یعنی نه تنها فقط آن بعد زیست محیطی را دارد بلکه این بعد هویتی، فرهنگی و سیاسی را هم دارد که همزمان به نوعی فریاد حس بی عدالتی است که در آنها به عنوان یک اقلیتی که مورد کم مهری جامعه قرار می گیرد وجود دارد."
این حرکت به گفته آقای پیوندی به نوعی اعتراض به وضعیت خودشان و محیط زیستی است که جزئی از حیات اجتماعی و فرهنگی شان شده است.
اما دریاچه ارومیه چه اهمیتی دارد و فقدانش چه آسیبی را به محیط اطراف وارد می کند؟
اسماعیل کهرم، کارشناس محیط زیست در همین رابطه گفت: "دریاچه ای به عظمت دریاچه ارومیه که ۱۶۷ کیلومتر طول و حدود ۳۷ تا ۵۵ کیلومتر هم عرض دارد نقش مهمی در محیط زیست اطرافش می گذارد. چنین حجمی از آب می تواند تغییراتی در آب و هوا انجام دهد. تمام حبه های انگور و دانه های سیر و بادام معروف دریاچه ارومیه مدیون این دریاچه هستند."
نمایندگان مجلس روز ۲۵ مرداد، با طرح دو فوریتی جلوگیری از خشک شدن دریاچه ارومیه از طریق انتقال و پمپاژ آب از رودخانه های ارس و سیلوه، مخالفت کردند و قرار شد این طرح به صورت عادی در کمیسیون مربوطه بررسی شود.
پیش از آن حسن عباس نژاد، مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی اعلام کرده بود که "در حال حاضر ۵۳ درصد از مساحت این دریاچه که افزون بر سه هزار کیلومتر مربع می شود، خشک و تبدیل به شوره زار شده و میزان غلظت نمک آن نیز به بیش از ۴۰۰ گرم در لیتر رسیده است."
آقای کهرم در همین رابطه گفت: "اگر شما می فرمایید آب شور است ملاحظه بفرمایید که کمتر از یکی دو متر عبور آب در خاک، آب را تبدیل به آب شیرین قابل شرب می کند. طبیعت این طور کار می کند. اگر چنانچه دریاچه از بین برود تمام زمین های کشاورزی اطراف شوره زار خواهد شد. یعنی بادی که روی آب می وزید و طراوت را به شهرهای اطراف می برد، این بار نمک را می برد. نمک در این حد هم برای طبیعت و زندگی مضر است."
به گفته آقای کهرم تمام باغات آن منطقه از بین می روند و نه تنها در ایران بلکه در ترکیه و عراق آب و هوا تغییر می کند.
آقای کهرم افزود: "تخمین زده شده که اگر دریاچه ارومیه خشک شود زندگی ۵ تا ۱۴ میلیون نفر در شهرهای اطراف تحت تاثیر قرار می گیرد و اینها مجبور می شوند کوچ کنند به خاطر زمین های کشاورزی و احشام شان که به کل از بین خواهد رفت."
او افزود: "اینها نکاتی است که می دانیم اتفاق می افتد. وای به حال آن مسائلی که هنوز ما نمی دانیم براثر فقدان دریاچه ارومیه از بین خواهد رفت. من به عنوان یک پرنده شناس می گویم که روزی در حدود ۲۰ هزار جفت فلامینگو، ۱۰ هزار جفت پلیکان و بیش از ۱۲۶ گونه پرنده در این منطقه یا زاد و ولد می کردند یا زمستان گذرانی. از اینها هم اثری نخواهد ماند."
در سال های اخیر، شماری از حامیان حفظ محیط زیست در ایران نسبت به وضع بحرانی دریاچه ارومیه و عملکرد دولت در این زمینه اعتراضاتی داشته اند، که با برخورد مواجه شده است.
فقدان دریاچه ارومیه نه تنها آسیب های جدی به محیط زیست وارد خواهد کرد که حوادث اخیر هم، نگرانی ناظران را در رابطه با گسترده شدن دامنه اعتراضات و ابعاد سیاسی گرفتن آن به خود به دنبال داشته است.
